Eλευθερία Αρβανιτάκη. «Παγίδα όλων μας ήταν η ευκολία»…

Το προσεγμένο ρεπερτόριο. Η αέρινη, σχεδόν μαγική, παρουσία. Τα τραγούδια που φτιάχτηκαν με τα λόγια των μεγαλύτερων ποιητών. Οι συναυλίες - αγκαλιές που κάνουν καλό σε ψυχή και μνήμη. Οι συνεργασίες με μεγάλες ορχήστρες και με διεθνούς φήμης καλλιτέχνες. Οι εκατοντάδες υπέροχες παραστάσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Η ευαίσθητη και ερωτική φωνή που πόσες φόρες έχει γίνει χάδι σε μοναξιά, πόνο και επιθυμίες μας. Η δυναμική και καθαρή φωνή που πόσες φορές απογείωσε καρδιά και μυαλό σε ουρανούς που δεν ξέραμε. Ελευθερία Αρβανιτάκη. Μιλά στο TRIP για τη φετινή συνάντηση με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, την κρίση, τη φθορά του χρόνου, το φασισμό, το «Παράπονο» του Ελύτη, τη μεγαλύτερη γιορτή της Ελλάδας, το Πατρινό Καρναβάλι και αποδεικνύει ότι εκτός από σπουδαία καλλιτέχνις είναι και μια εξαιρετική συνομιλήτρια. 

Φωτογραφία: Στέργιος Αλαμάνης 

Πώς είναι οι φετινές συναντήσεις με την κ. Πρωτοψάλτη;

Είναι μια συνάντηση πραγματικά εξαιρετική με την Άλκηστη η οποία είναι από τους καλλιτέχνες που θαυμάζω το ρεπερτόριό τους, αλλά και τον τρόπο που ερμηνεύουν. Έχει έναν τρόπο να κινείται όλα αυτά τα χρόνια, που την παρακολουθώ και κοινωνικά, αλλά και ως συνάδελφο, εξαιρετικό και μαγικό. Βρεθήκαμε μετά από πολλά χρόνια επί σκηνής και τώρα ίσως είμαστε πολύ πιο κατασταλαγμένες, πολύ πιο ώριμες, πολύ πιο ανοικτές, πολύ πιο γενναιόδωρες από το παρελθόν και θεωρώ πως βρισκόμαστε την πιο κατάλληλη στιγμή και για τις δύο.

Αποφασίσατε να είστε και οι δύο επί σκηνής κατά τη διάρκεια όλης της παράστασης. Πώς προέκυψε αυτό;

Αυτή ήταν η δική μου σκέψη. Στην ουσία κάνουμε ανταλλαγή τραγουδιών. Ένα υπέροχο παιχνίδι... Ήταν μια πάρα πολύ ωραία ιδέα που τελικά μας βγήκε πολύ φυσικά.

Παρακολουθώντας την παράσταση, βγαίνει μια όμορφη απλότητα, μια συνάντηση, αυτό που λέτε και εσείς, μια ανταλλαγή, τραγουδάει και ο κόσμος, όλοι μαζί μια αγκαλιά.

Αυτή η συνάντηση γίνεται με όλο το αίσθημα της συνεργασίας, του θαυμασμού που τρέφει η μία προς την άλλη, το αίσθημα της ανακούφισης ν’ ακούει η μία την άλλη και να είμαστε στη σκηνή επί τρεισήμισι ώρες.

Κουραστικές αυτές οι τρεισήμισι ώρες…

Όχι, δεν είναι. Εγώ τουλάχιστον που κάνω μόνη μου πολύωρες παραστάσεις, ίσα ίσα μου είναι πολύ πιο…, δεν θα έλεγα εύκολο, αλλά περνάει τόσο γρήγορα και τόσο καλά που τελειώνει η παράσταση και ακόμα δεν το έχω καταλάβει.

Υπάρχει κάποιο τραγούδι της κ. Πρωτοψάλτη που σας αρέσει και θα θέλατε να το είχατε ερμηνεύσει;

Το «Θεός αν είναι».

Πότε θα έχουμε νέα δισκογραφική δουλειά;

Πήρε παράταση για άλλη μια φορά... Θα βγει την άνοιξη. Ο δίσκος είναι έτοιμος από την περασμένη άνοιξη και θα περιλαμβάνει το «Μη φεύγεις, μη μένεις» και το «Άρωμα».

Σας εκνευρίζουν αυτές οι καθυστερήσεις;

Δεν μου έχει ξανασυμβεί να έχει παραταθεί τόσο πολύ η έκδοση ενός δίσκου, ωστόσο είναι μια εποχή που όλα τα πράγματα στην Ελλάδα αλλάζουν, δουλεύουμε και αλλάζουν ταυτόχρονα. Άρα, το βλέπω ως μια συνέπεια της πολύ δύσκολης εποχής την οποία περνάμε.

Πώς βλέπετε όλα αυτά που γίνονται στη χώρα με την κρίση να κυριαρχεί σε κάθε πτυχή της ζωής μας;

Όπως όλος ο κόσμος. Με σκεπτικισμό, με θυμό, με περίσκεψη, με αγανάκτηση, με αισθήματα που διαδέχονται το ένα το άλλο. Είναι μια εποχή που μας οδηγεί κάθε μέρα και σε μια καινούρια κρίση, ανθρωπιστική πια. Γι’ αυτό αποφασίσαμε φέτος στην παράσταση με την Άλκηστη να έχουμε μια οικονομική πολιτική χαμηλών τιμών. Γιατί σε εμάς αυτό που κυριαρχεί είναι ο μεγάλος σεβασμός για το κοινό μας και πολλές φορές αισθάνομαι ότι λειτουργεί θεραπευτικά η μουσική, ιδίως αυτά τα δύσκολα χρόνια. Είμαστε σε συνεργασία και με τους επιχειρηματίες του χώρου έτσι ώστε να μπορούν να έρθουν οι πάντες.

Έχετε ερμηνεύσει τους σημαντικότερους ποιητές και στιχουργούς. Ποιον από τους στίχους που έχετε ερμηνεύσει θεωρείτε τον πιο σπουδαίο;

Υπάρχουν καταρχήν τραγούδια που εννοείται πως έχω ιδιαίτερη αδυναμία. Δεν είναι ένα και δύο. Πιστεύω όμως πως ένα τραγούδι που έχει αλλάξει τη ζωή μου, ένα τραγούδι με το οποίο με συνδέει μια ιστορία είναι το «Παράπονο» του Ελύτη.

Τι ποίημα είναι αυτό!

Ναι, και τι μελοποίηση από τον Δημήτρη Παπαδημητρίου.

«Στ’ αληθινά στα ψεύτικα το λέω και τ’ ομολογώ. Σαν να 'μουν άλλος κι όχι εγώ μες στη ζωή πορεύτηκα. Όσο κι αν κανείς προσέχει, όσο κι αν το κυνηγά, πάντα πάντα θα ’ναι αργά∙ δεύτερη ζωή δεν έχει», λέει ο Ελύτης στο «Παράπονο». Τελικά πρέπει να ζούμε το εδώ και τώρα, γιατί δεύτερη ζωή δεν έχει; Και πώς ζούμε το εδώ και τώρα;

Το θέμα είναι, όταν αντιληφθούμε ότι δεν υπάρχει δεύτερη ζωή, να έχουμε κάνει αυτά που θέλαμε στην πρώτη.

Εσείς τα έχετε κάνει αυτά που θέλατε να κάνετε ή έχετε ακόμα απωθημένα;

Όχι απωθημένα. Όνειρα πάντα έχεις. Ιδίως όταν είσαι στην τέχνη και ιδίως όταν η τέχνη σου είναι κοινωνική με την έννοια της ομάδας, της παρέας. Πάντα περιμένεις να συναντηθείς και πάντα περιμένεις την έκδηλη συγκίνηση από μία συνάντηση. Απλά το τραγούδι αυτό έφερε μπροστά έναν στίχο, ένα ποίημα ενός πολύ σπουδαίου ποιητή και διανοητή και το οποίο προσωπικά το έχω κάνει σημαία.

Αν κάποιος παρατηρήσει την πορεία σας, θα καταλάβει ότι στα χρόνια της ευδαιμονίας, του lifestyle και της «αφθονίας» δεν ξεφύγατε· ούτε μπουζούκια, ούτε εύκολες συνεργασίες. Πώς καταφέρατε και μείνατε μακριά;

Ήταν μια παγίδα. Παγίδα όλων μας ήταν η ευκολία. Θεωρήσαμε ότι τα πράγματα γίνονται εύκολα. Αισθάνομαι πάντως ότι η κρίση αυτή ξαναέφερε ένα μέτρο. Και έφερε και μία ανακούφιση. Να σταματήσεις να κυνηγάς κάτι το οποίο είναι χωρίς θάρρος ηθικό, χωρίς σκέψη και χωρίς πραγματικό κέρδος για την προσωπικότητά σου. Νομίζω ότι αυτή την απόφαση την παίρνεις από νωρίς. Και μιλάω για όσους αποφασίσουν να τραβήξουν μια πορεία η οποία δεν έχει αυτές τις παρακάμψεις. Ενέχει μια απόφαση πολύ προσωπική και εννοείται και με απώλειες. Αυτό χρειάζεται και κάθε άνθρωπος στη ζωή του. Να χαράξει την προσωπική του πορεία πολύ νωρίς και να είναι συνεπής με αυτήν.

Ως λαός με αυτήν την κρίση έχουμε πετύχει καθόλου αυτογνωσία;

Θέλει μελέτη για το πώς αντιδράς, πώς αντιδρούμε σε όλη αυτή την κατάσταση την οποία ζούμε. Νομίζω ότι όλοι έχουμε ένα ποσοστό ενοχής, ότι όλοι συμμετείχαμε σε αυτό το «πανηγύρι» το οποίο, ενώ το βλέπαμε, το αφήσαμε να μας παρασύρει. Από την άλλη βλέπουμε ότι δεν είναι μόνο δικό μας πρόβλημα. Είναι μια κρίση οικονομική που βάλλει όλο τον δυτικό κόσμο. Ίσως η Ελλάδα να είναι η αιχμή του δόρατος, γιατί η κρίση της είναι κρατική. Το κράτος είναι που έχει το πρόβλημα και όχι οι τράπεζες τόσο πολύ, όσο στις άλλες χώρες. Αλλά νομίζω ότι αυτό που συζητείται έντονα πια είναι το κατά πόσο αυτή η απελευθέρωση του καπιταλισμού μάς έφερε σε αυτό το σημείο. Αυτές είναι οι έννοιες που αμφισβητούνται πάλι.

Σας τρομάζει το γεγονός ότι η Χρυσή Αυγή έχει μεγάλο ποσοστό ψηφοφόρων;

Είμαι σίγουρη πως αν η παιδεία μας ήταν σωστή, αν η παιδεία μας ήταν προσεκτική, αν η παιδεία μας ήταν αυτή που έπρεπε, νομίζω πως το φαινόμενο αυτό θα ήταν πολύ πιο περιορισμένο από όσο είναι αυτήν τη στιγμή. Επίσης η ανέχεια και η δυσκολία οδηγεί τον κόσμο προς τα άκρα. Αυτό δεν το λέω εγώ, το λέει η ιστορία. Και πάλι λέω όμως πως το θέμα της παιδείας, της ιστορίας και το θέμα των ιδανικών τα οποία δίδαξε η γαλλική επανάσταση –ο σεβασμός δηλαδή προς τον άνθρωπο, προς την ελευθερία και προς την ελευθερία της σκέψης– δεν έχουν γίνει ακόμα συνείδηση.

Δυσκολεύομαι να καταλάβω ότι υπάρχουν άνθρωποι που αντιμετωπίζουν με τόση βία άλλους ανθρώπους.

Η ανθρώπινη φύση είναι βίαιη. Είναι πιο βίαιη από όλο το βασίλειο των ένζωων πλασμάτων. Σε τέτοιες καταστάσεις, άνθρωποι οι οποίοι παίρνουν τέτοιες αποστάσεις από την αγάπη προς τον συνάνθρωπο είναι άνθρωποι αμόρφωτοι, που είναι αδύνατο να διαχειριστούν την ψυχή τους και τη σκέψη τους. Οι άνθρωποι που είναι θαυμαστές του φασισμού, κατά τη γνώμη μου, είναι αποδιοργανωμένοι ψυχολογικά.

H Δέσποινα Βανδή αποχώρησε από το σχήμα με τον κ. Σφακιανάκη λόγω της θέσης του για τη Χρυσή Αυγή. Πώς είδατε την κίνηση της Δέσποινας;

Είμαι μαζί της. Είναι μια πολύ σωστή κίνηση και κατά τη γνώμη μου εξαιρετικά αξιοπρεπής. Είναι ο σεβασμός απέναντι στον άνθρωπο, χωρίς χρώμα και με αγάπη και τρυφερότητα απέναντι στη διαφορετικότητα.

Φωτογραφία: Θοδωρής Ψιάχος

Αλλάζω θέμα. Πώς καταλαβαίνουμε ότι ένας άνθρωπος μας αγαπάει;

Ο χρόνος το αποδεικνύει και μόνο και οι κινήσεις του άλλου μέσα στον χρόνο.

Μια και μιλήσατε για τον χρόνο, πώς τα πάτε με τον χρόνο; Έχετε αυτήν τη γλυκιά ανθρώπινη ματαιοδοξία;

Εννοείτε τη φθορά του χρόνου;

Ναι.

Μου είναι αντιπαθέστατη. Από την άλλη κατά περιόδους έχει και την ομορφιά της, αλλά το πώς χειρίζεται ο καθένας μας τη φθορά είναι τόσο προσωπικό και τόσο αξιοσέβαστο, που θεωρώ πως όποια κίνηση και να κάνει κάποιος για να διαχειριστεί τον χρόνο του καλώς καμωμένη είναι.

Την Πάτρα την ξέρετε καλά…

Από το παρελθόν έρχομαι συχνά στην Πάτρα. Είναι μια πόλη όμορφη την οποία ξέρω καλά. Είναι μια έντονη φοιτητούπολη, που δίνει ελευθερία και φιλοξενία στους φοιτητές, η οποία είναι η συνέχεια της διανόησης του τόπου μας. Και έχει και την ωραιότερη γιορτή στην Ελλάδα, το καρναβάλι της, το οποίο είναι αξιοθαύμαστο πόσο καλά κρατάει μέσα στην κρίση. Είναι κάτι που θαυμάζω και ζηλεύω. Αν έμενα στην Πάτρα πάντως, οπωσδήποτε θα συμμετείχα.

Έχετε έρθει ποτέ στο Πατρινό Καρναβάλι;

Όχι, δυστυχώς δεν έχω συμμετάσχει. Ομολογώ πάντως πως είναι κάτι που με εντυπωσιάζει στην Πάτρα. Παρακολουθώ τα άρματά της, τον τρόπο που ντύνονται, το πώς όλη η πόλη γίνεται μια μεγάλη ομάδα και πώς όλο αυτό δρα θεραπευτικά στους ανθρώπους, οι οποίοι δυσκολεύονται και υποφέρουν. Είναι ένα μεγάλο βάλσαμο αυτό.

Δημοσιεύτηκε στο TRIP #11 (Δεκέμβριος 2013), το περιοδικό της εφημερίδας ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ