Μόλις τελειώσαµε την κουβέντα µας, πήγα σπίτι µου και ξαναδιάβασα Σεφέρη. «Λίγο ακόµα, να σηκωθούµε λίγο ψηλότερα» λέει ο ποιητής, και είναι ακριβώς αυτό που ένιωσα συζητώντας µε τη διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Άννα Καφέτση. Μια γυναίκα που όταν µας καλεί να δοκιµαστούµε σίγουρα δεν µιλάει εκ του ασφαλούς.
 |
| Φωτογραφία: Κωστής Δρίμτσας |
Είναι µερικές κουβέντες που διαρκούν µερικά λεπτά και κάνουν τη σκέψη να πάει αλλού: λέξεις που ξεφεύγουν και κουβαλούν στιγµές- µνήµες. Τη συνάντησα στο γραφείο της στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που στεγάζεται στο κτήριο του Ωδείου Αθηνών. Μιλούσαµε και από το µεγάλο παράθυρο αντικρίζαµε το δέντρο που είχε κλείσει ραντεβού µε το χειµώνα. Δίπλα του, άνθρωποι τρέχουν – γιατί βιάζονται; γιατί βιαζόµαστε τόσο; Έξω φασαρία – µέσα µας ηρεµία.
Η διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, διδάκτωρ Αισθητικής -Iστορίας Τέχνης, κ. Άννα Καφέτση, µας µιλάει για την «αντιφατική» Αθήνα, για το Μουσείο, για τη ζωή της στο αναπηρικό αµαξίδιο, για τον σύντροφό της που έφυγε πριν από λίγους µήνες, για τον αγαπηµένο της ποιητή Γιώργο Σεφέρη.
Με ποια κριτήρια επιλέγετε τους καλλιτέχνες που θα εκθέσουν στο Μουσείο; Ποιοι είναι οι στόχοι του;
Από το 2000 που άρχισε να λειτουργεί το Μουσείο, χαράχτηκε µια πολιτική που εφαρµόζεται από τότε. Ξεκινήσαµε καταγράφοντας τα κενά που έπρεπε να καλύψει… Είχε γίνει πολύ µεγάλη συζήτηση για το εάν στο Μουσείο θα φιλοξενούνται µόνο Έλληνες ή ξένοι καλλιτέχνες. Όµως, ένα µουσείο που δηµιουργείται στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα δεν µπορεί παρά να είναι διεθνές. Έγινε ένας προγραµµατισµός εκθέσεων που να αντιπροσωπεύονται -όσο γίνεται- όλες οι γενιές από το ‘60 και µετά. Έτσι προσπαθήσαµε να αναδείξουµε φωνές της τέχνης που µέχρι τότε δεν είχαν αναδυθεί και σίγουρα να αναδειχθούν και οι πολύ νεότερες γενιές – δεκαετία του ‘90 µέχρι και σήµερα.
Ένας δεύτερος στόχος αυτής της πολιτικής ήταν ένας διαπολιτισµικός άξονας. Ζούµε σε µια εποχή διασταύρωσης πολιτισµών, µια εποχή υβριδική που ευνοεί παντρέµατα και συναντήσεις τεχνών και καλλιτεχνών και το Μουσείο έχει δείξει από την αρχή της δηµιουργίας του δουλειές καλλιτεχνών από τον αραβικό κόσµο, από την Ασία, την Κίνα, από τις βαλκανικές χώρες, από την Αµερική, από τη Νότια Αµερική. Και έχει σηµασία µια περιφερειακή χώρα όπως είναι η Ελλάδα να έρθει σε διάλογο και να φέρει σε διάλογο έργα και καλλιτέχνες από άλλες περιφέρειες του κόσµου. Και όλα αυτά µέσα µια πολιτική χωρίς προκαταλήψεις ως προς τα είδη και τα µέσα της τέχνης, γιατί µας βασάνισε πολύ τι είναι η τέχνη στην Ελλάδα… Αναδεικνύουνε σηµαντικές φωνές και καλλιτεχνικές δυνάµεις που τολµώ να πω ότι είναι πρωτοποριακές και έχουν ένα λόγο κριτικό για την κοινωνία που ζούµε και δηµιουργούν διάλογο µε τους πολίτες. Άρα, µιλάµε για µια τέχνη διαδραστική, συµµετοχική, κοινοτική. Αυτές οι µορφές τέχνης βρίσκουν χώρο στο Μουσείο.
Ένας δεύτερος στόχος αυτής της πολιτικής ήταν ένας διαπολιτισµικός άξονας. Ζούµε σε µια εποχή διασταύρωσης πολιτισµών, µια εποχή υβριδική που ευνοεί παντρέµατα και συναντήσεις τεχνών και καλλιτεχνών και το Μουσείο έχει δείξει από την αρχή της δηµιουργίας του δουλειές καλλιτεχνών από τον αραβικό κόσµο, από την Ασία, την Κίνα, από τις βαλκανικές χώρες, από την Αµερική, από τη Νότια Αµερική. Και έχει σηµασία µια περιφερειακή χώρα όπως είναι η Ελλάδα να έρθει σε διάλογο και να φέρει σε διάλογο έργα και καλλιτέχνες από άλλες περιφέρειες του κόσµου. Και όλα αυτά µέσα µια πολιτική χωρίς προκαταλήψεις ως προς τα είδη και τα µέσα της τέχνης, γιατί µας βασάνισε πολύ τι είναι η τέχνη στην Ελλάδα… Αναδεικνύουνε σηµαντικές φωνές και καλλιτεχνικές δυνάµεις που τολµώ να πω ότι είναι πρωτοποριακές και έχουν ένα λόγο κριτικό για την κοινωνία που ζούµε και δηµιουργούν διάλογο µε τους πολίτες. Άρα, µιλάµε για µια τέχνη διαδραστική, συµµετοχική, κοινοτική. Αυτές οι µορφές τέχνης βρίσκουν χώρο στο Μουσείο.
Γιατί η Αθήνα άργησε να αποκτήσει το δικό της Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης;
Σε πολλές χώρες που είχαν πλούσια πολιτιστική κληρονοµιά άργησαν να δηµιουργηθούν µουσεία για τη σύγχρονη τέχνη. Δεν είναι τυχαίο που η Αθήνα και η Ρώµη ήταν οι δύο πρωτεύουσες που δεν είχαν έως πρόσφατα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η Ρώµη έχει τώρα τρία και η Αθήνα έχει το µουσείο της, το όποιο σε λίγο θα έχει και το δικό του κτήριο. Απορροφήθηκε πολύ µεγάλο µέρος της όποιας εθνικής πολιτιστικής πολιτικής στο κοµµάτι της πολιτιστικής κληρονοµιάς, των αρχαιοτήτων, και λιγότερο στον σύγχρονο πολιτισµό. Και ήταν τραγικό για τη χώρα µας να λείπουν βασικές υποδοµές στον σύγχρονο πολιτισµό. Εκθέσεις γίνονταν, περιστασιακά όµως, η έλλειψη ενός Μουσείου έφερε πολλά δεινά στον καλλιτεχνικό χώρο και επηρέασε την εξέλιξη της τέχνης αλλά και τις ζωές των σύγχρονων ελλήνων καλλιτεχνών. Μας οδήγησε σ’ έναν καλλιτεχνικό αποµονωτισµό, σχεδόν έναν καλλιτεχνικό αυτισµό.
Τι χρώµα θα επιλέγατε για να ζωγραφίσετε την Αθήνα του 2011;
Λευκό – και όχι επειδή δηλώνει την απουσία, αλλά γιατί το λευκό συγκεντρώνει όλα τα χρώµατα.
Τι θα αλλάζατε στην Αθήνα;
Πολλά. Το βασικό που µ’ ενοχλεί είναι η έλλειψη καθαριότητας. Η χαοτική αρχιτεκτονική, αυτή η αταξία που υπάρχει – που, από την άλλη µεριά, µπορεί να χαρακτηριστεί ως γοητεία. Είναι µια αντιφατική πόλη, αλλά αυτό δηµιουργεί τη ζωντάνια της. Σίγουρα θα έβγαζα τα κάγκελα, τα κιγκλιδώµατα από τους δρόµους.
Πώς βλέπετε την κατάσταση της χώρας; Οι νέοι µεταναστεύουν, η ανεργία αυξάνεται, η φτώχεια παίρνει µεγάλες διαστάσεις και οι Έλληνες δείχνουν αδύναµοι και µαγκωµένοι. Η τέχνη τι ρόλο παίζει στην κατάσταση αυτή;
Πρέπει να µείνουµε και να παλέψουµε, µε όποιο κόστος προσωπικό κι εάν έχει αυτό. Το οφείλουµε στον εαυτό µας και στη χώρα. Θα πρέπει να βρούµε άλλους τρόπους να ζήσουµε τη ζωή µας. Θα πρέπει να αλλάξουµε νοοτροπίες. Θα πρέπει να αλλάξουµε τις ζωές µας και τα ενδιαφέροντά µας, να αναζητήσουµε το νόηµα της ζωής και αλλού από κει που το αναζητούσαµε. Ας δοκιµαστούµε και στα δύσκολα. Έχουµε υποχρέωση σ' αυτήν τη χώρα… Η τέχνη τώρα δεν µπορεί ν’ αλλάξει τα πράγµατα, πότε δεν µπορούσε να τ' αλλάξει. Όµως η τέχνη είναι και παρηγοριά, φυγή. Μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουµε πράγµατα, να σκεφτούµε πράγµατα για τον εαυτό µας. Η τέχνη µπορεί να βοηθήσει να ξαναφτιάξουµε την ταυτότητα και να συνειδητοποιηθούµε ως πρόσωπα – κι αυτό δεν είναι λίγο. Και στη φάση που είµαστε, που πρέπει να επανεφεύρουµε τη ζωή µας, την ταυτότητά µας, η τέχνη µπορεί να παίξει κάποιον ρόλο.
Έχετε πει σε συνέντευξή σας ότι ένας από τους αγαπηµένους σας ποιητές είναι ο Σέφερης. Υπάρχει κάποιος στίχος που αγαπάτε ιδιαίτερα;
«Αγγελικό και µαύρο, φως» λέει ο Σεφέρης… Είναι ένας πολύ βαθύς ποιητής. Είναι ο ποιητής της ωριµότητάς µου, ενώ ο Ελύτης ήταν όλη η νεότητά µου – ακόµα τον διαβάζω και τον χαίροµαι.
Πριν πατήσω το rec για να ηχογραφήσω τη συνέντευξη, αναφέρατε στην αρχική µας κουβέντα ότι χάσατε τον σύντροφό σας. Τι µάθατε από την απώλεια αυτή;
Έζησα µε τον Αντρέα Μπελεζίνη από 18 ετών. Ήµουν µαθήτρία του. Ήταν µια σχέση ζωής. Έφυγε στις 19 Ιανουαρίου 2011 και εκείνο που προσπαθώ να µάθω είναι πώς µπορείς να ζεις ακόµα µ’ έναν άνθρωπο που δεν είναι εδώ. Αυτό µου είναι πολύ οδυνηρό… Είναι παρών συνέχεια, µιλάω µαζί του, ξέρω τι θα µου πει. Αλλά η έλλειψη της φυσικής παρουσίας είναι οδυνηρή. Προσπαθώ να συµφιλιωθώ µ’ αυτό…
Κινείστε µε αναπηρικό αµαξίδιο. Πώς είναι η ζωή σας;
Έχω ένα πρόβληµα υγείας που ήρθε από την εφηβεία µου. Δεν έχω ξαναµιλήσει γι’ αυτό. Είναι η πρώτη φορά. Πάσχω από µυοπάθεια. Η ασθένεια αυτή έχει αργή εξέλιξη. Χρησιµοποίησα για πρώτη φορά το αµαξίδιο όταν ήµουν επιµελήτρια στην Πινακοθήκη, το 1985, για λίγες ώρες – ενώ συνέχιζα και µπορούσα να περπατάω. Το αµαξίδιο µε βοηθούσε να αντεπεξέλθω στην επαγγελµατική µου δραστηριότητα και µου επέτρεψε να έχω µια τελείως αυτόνοµη ζωή. Με βοηθούσε στα ταξίδια και έτσι µπορούσα να πηγαίνω σε δύο και τρία µουσεία την ηµέρα, πράγµα που όταν περπατούσα µε κούραζε πολύ. Ήρθε σαν απελευθέρωση για τη ζωή µου. Η συµβατική κουβέντα «είναι καθηλωµένος στο αναπηρικό αµαξίδιο» είναι τόσο λάθος... Τελικά όλα τα πράγµατα είναι πώς τα βιώνει κανείς. Το αµαξίδιο επιτρέπει σε ανθρώπους που δεν περπατάνε πια να βγουν έξω έχοντας συγχρόνως µια δύσκολη ζωή… Η ζωή µου είναι πολύ δύσκολη. Αλλά αυτό µένει στο σπίτι µου. Προς τα έξω πρέπει να το παλεύω, και το παλεύω όσο µπορώ… Και όλο αυτό σε µια χώρα που είναι όλα δύσκολα για τους ανθρώπους µε αµαξίδιο. Στο Παρίσι δεν ήταν έτσι.
Ρατσιστικές συµπεριφορές έχετε δεχτεί;
Μέσα από τη δράση µου και τη δραστηριότητά µου δεν αφήνω περιθώρια για ρατσισµούς . Σίγουρα υπάρχουν.
Τι είναι αυτό που σας κάνει να λέτε κάθε µέρα «θα την παλέψω» και είστε δυνατή και αισιόδοξη;
Η οµορφιά, που είναι ένα πλέγµα πραγµάτων… Οµορφιά είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, ο έρωτας, η φιλία, η επαφή µου µε τα παιδιά στο µουσείο, η κουβέντα που έχω ακόµα µε τον Αντρέα…
Για τις εκθέσεις του ΕΜΣΤ µπορείτε να επισκεφθείτε το emst.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου