Πως είναι να είσαι έφηβος στην Ελλάδα του 2013;

Την παλεύουν οι έφηβοι με τους γονείς τους;

Οι καθηγητές, ασχολούνται πραγματικά μαζί τους;

Πως αντιμετωπίζουν τον Γολγοθά που λέγεται πανελλήνιες και  φροντιστήρια;

Από πού ενημερώνονται για θέματα που σχετίζονται με το σεξ;

Σε ποια ηλικία ξεκινά η σεξουαλική ζωή τους;

Το χασίς είναι μόδα, διέξοδο από την πίεση που νιώθουν ή κάτι άλλο;

Η βία και η Χρυσή Αυγή ζουν μέσα στα σχολεία;

Σκέφτονται το εξωτερικό για την επαγγελματική τους αποκατάσταση;

Η κρίση και η ανεργία είναι τροχοπέδη των ονείρων τους ή δεν μασάνε πουθενά;

Οι έφηβοι  του Αντιεφυσηχαστικού Σύλλογου Τωρινών Ονειροπόλων-Επικοινωνούμε δίνουν τις απαντήσεις.

Από τους Λάμπρο Αραπάκο και Δημήτρη Γκιούλο
Φωτογραφίες: Γιάννης Κυλπάσης

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό TRIP #8 της εφημερίδας Πελοπόννησος 

Σχολείο, φροντιστήριο, πανελλήνιες. Παντού βαθμοί και πρέπει. Εγκλωβισμένοι σ’ ένα τρέξιμο που δεν επέλεξαν. Καπνίζουν κρυφά και έχουν διαρκώς ακουστικά στα αυτιά τους γιατί δε θέλουν ν’ ακούν ψευτοσυμβουλές από μεγάλους. Αγχώνονται, απορρίπτουν, πελαγώνουν, αμφισβητούν, ερωτεύονται, υπερβάλλουν. Μια υπερβολή που κάνει την ηλικία τους σπουδαία.

«Εδώ μοιραζόμαστε»…

Ο « Α.Σ.Τ.Ο. - Επικοινωνούμε» βρίσκεται δίπλα από τα γραφεία της Πελοποννήσου, στην οδό Βαλτετσίου 3. Πολλές φορές κρυφοκοιτάμε τα μέλη του συλλόγου που παίζουν, φυτεύουν λουλούδια, φωτογραφίζουν, τραγουδούν, γυρίζουν ταινίες… και τους ζηλεύουμε. Πρόκειται για έναν από τους πιο δραστήριους συλλόγους της πόλης που μετρά 13 χρόνια ζωής και στου κόλπους του πραγματοποιούνται πολλές και ενδιαφέρουσες ομάδες για όλες τις ηλικίες. Μια από τις ομάδες είναι αυτή των νέων 15-18 ετών. «Εδώ νιώθεις πιο άνετα απ’ ότι στο σπίτι σου, εδώ μοιράζεσαι και επικοινωνείς», λέει η Γεωργία, μαθήτρια της Β’ λυκείου.

Ακούγοντας τα όνειρα και τα βάσανα των εφήβων της κρίσης αντιληφθήκαμε ότι και στη νέα γενιά υπάρχουν άνθρωποι ικανοί για ρήξη με το παρόν και δημιουργία κάτι καινούριου, κάτι όμορφου που θα μας χωράει όλους.

«Τσακώνομαι τους με τους γονείς μου για τα πάντα, τσιγάρο, ποτό, διαβάσματα, συμπεριφορά και κυρίως για το λεξιλόγιο μου, βρίζω… Από σεβασμό δεν καπνίζω μέσα στο σπίτι, μόνο όταν είμαι έξω. Και με τους καθηγητές μου συγκρούομαι, είναι “περίπτωση” όλοι, ένας κι ένας. Οι μισοί δε ξέρουν καν να κάνουν μάθημα, οι άλλοι τουλάχιστον προσπαθούν. Οι συγκρούσεις μου μάλλον είναι παραγωγικές, προχωράω»,  Ερρίκος, Β' λυκείου

«Δεν υπάρχει καθόλου ενημέρωση για το σεξ στα σχολεία. Εγώ έχω ενημερωθεί από την οικογένεια και τους φίλους μου. Το σεξ στους συνομήλικους μου έχει ξεφτιλιστεί εντελώς, νιώθω πως η γενιά μου είναι πολύ κενή για να το καταλάβει. Θα έπρεπε να είναι κάτι όμορφο, αντίθετα γίνεται για διαφήμιση και για να περηφανευτούν»,  Άρτεμις, Β' λυκείου

«Στο σχολείο μου, που είναι κοντά στα γραφεία της Χρυσής Αυγής, φοβάμαι να περάσω, με κοιτάνε περίεργα και γενικά υφέρπει μια τρομοκρατία και μέσα στο σχολείο και στην περιοχή. Υπάρχουν παιδιά μέσα στο σχολείο που είναι χρυσαυγίτες, είναι κυρίως παιδιά με προβλήματα στην οικογένεια τους, νταήδες, περιθωριοποιημένοι που ξαφνικά αποκτούν ταυτότητα μέσα από τη Χρυσή Αυγή. Έχουν χτυπήσει έξω από το σχολείο ένα παιδί από την Αλβανία απλώς και μόνο λόγω της καταγωγής του. Αυτό το θέμα δε θίγεται από τους καθηγητές, δε θέλουν να οξύνουν αντιδράσεις κι αυτό είναι ένα ακόμα πρόβλημα»,  Αγλαΐα, Γ' λυκείου

«Υπάρχει θέμα με τη Χρυσή Αυγή στα σχολεία, πολύ έντονο, πολλοί τραμπουκισμοί, τα παιδιά φανατίζονται χωρίς να ξέρουν τι στην πραγματικότητα υποστηρίζει. Δεν είναι καν όλοι γραμμένοι, αλλά το περηφανεύονται, σε φάση μαγκιά, πατρίδα, βαράω... Λίγοι καθηγητές μιλάνε για αυτό».  Ιωάννα, Β' Λυκείου

«Ξέρω κοπέλα στην ηλικία μου που έμεινε έγκυος και τελικά κράτησε το παιδί και σταμάτησε το σχολείο, δε νομίζω πως είναι ικανή να μεγαλώσει ένα παιδί, είναι και η ίδια παιδί»,  Λυδία, Γ' λυκείου

«Η ηλικία που κάνεις σεξ διαφέρει για τα αγόρια και τα κορίτσια, έχει όμως πέσει πολύ ο μέσος όρος. Ακούς για κοριτσάκια πρώτης  γυμνασίου που έχουν ήδη κάνει sex», Νεφέλη, Β' λυκείου

«Δεν θα είχα πρόβλημα αν κάποιος φίλος μου ήταν gay, έχω φίλους που είναι gay. Επιλογή τους είναι τι κάνουν, τι τους αρέσει πως θα περάσουν καλά. Δεν το βλέπω παράλογο ή αφύσικό. Από την κοινωνία υπάρχει ρατσισμός και περιθωριοποίηση λόγω του ότι η Πάτρα είναι μικρή και ξέρουμε ο ένας τον άλλον», Αλέξης, Β' λυκείου

 «Όταν λέμε ναρκωτικά εννοούμε και "χόρτο"; Για μένα το “χόρτο” δεν είναι ναρκωτικό, τα άλλα ναρκωτικά σε εθίζουν, σε καταστρέφουν... Πάρα πολλά παιδιά κάνουν “χόρτο”. Σε όλα τα σχολεία υπάρχει, προσφέρει χαλάρωση, είναι της παρέας, παρόλα αυτά δε χρειάζεται υπερβολική χρήση και δυστυχώς πολλοί έφηβοι δεν αρκούνται σε αυτό και πάνε και σε κανονικά ναρκωτικά… Μου λένε οι γονείς μου να προσέχω σε σχέση με τα ναρκωτικά αλλά σίγουρα όχι στο βαθμό που το έκαναν οι γονείς παλιότερα, ίσως έχει παίξει ρόλο και η κρίση που τους απασχολεί περισσότερο»,  Μαργαρίτα, Β' λυκείου

«Έχω παρατηρήσει φαινόμενα ρατσισμού και  bullying το σχολείο μου σε συγκεκριμένους μαθητές, ακόμα και από καθηγητές. Παιδιά που απλά είναι ο εύκολος στόχος, για παράδειγμα μαζεύαμε λεφτά σαν τάξη για να συνδράμουμε για ένα μαθητή με  πρόβλημα υγείας. Όλο θέμα πάγωσε, μετρήσαμε τα χρήματα να δούμε τι θα τα κάνουμε και τελικά έλειπαν 8 ευρώ. Τελικά κατηγορήθηκε και  τιμωρήθηκε ένα συγκεκριμένο παιδί που πάντα λειτουργεί σαν αποδιοπομπαίος τράγος», Παναγιώτα, Β' Λυκείου

«Σκέφτομαι να γίνω φυσικός, αλλά όπως και να  έχει πρέπει να μείνω στην Πάτρα γιατί δεν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα να σπουδάσω κάπου αλλού. Από την άλλη δε θεωρώ ότι θα χάσω κάτι γιατί είμαι και λίγο μαμάκιας, μου αρέσει που θα χω την άνεσή μου... Σπαταλάω πολλές ώρες στον υπολογιστή, ίσως περισσότερο από όσο θα έπρεπε και οι γονείς μου γκρινιάζουν»,  Αντρέας, Β' λυκείου

«Δεν περνάω πολλές ώρες στο facebook και σίγουρα δεν επηρεάζεται η ζωή μου από τα like, για κανένα λόγο»,  Άσπα , Β' Λυκείου

«Θέλω να μπω Βιολογία, η κοινωνία θεωρεί πως αν δεν πετύχεις στις πανελλήνιες είσαι αποτυχημένος, αλλά κατά τη γνώμη μου δεν ισχύει... Η καθημερινότητα τον τελευταίο καιρό είναι πολύ δύσκολη, αντιμετωπίζω μεγάλη πίεση, 7 ώρες σχολείο, φροντιστήριο, μετά διάβασμα και μετά ύπνος. Δε θέλω να σκέφτομαι μακριά, με φοβίζει, θα ήθελα να φύγω έξω μετά τις σπουδές μου για έρευνα και για να γίνω καλή σ' αυτό που θα σπουδάσω. Είναι μια διέξοδος το εξωτερικό», Μαρία , Γ' λυκείου

«Οι πανελλήνιες είναι ένας χαζός μονόδρομος  που σου προσφέρει το σύστημα, εξισώνοντας  όλα τα παιδιά μέσα σε 4 ώρες ενός διαγωνίσματος»,  Δήμητρα, Γ' Λυκείου

«Δε θα δώσω πανελλήνιες, θα δώσω το Σεπτέμβρη για Καλών Τεχνών, όλο το καλοκαίρι θα έχω μαθήματα, σχέδιο. Είναι αστείο, τώρα που όλοι προετοιμάζονται και πιέζονται εγώ δεν το νιώθω. Στο σχολείο τους κοροϊδεύω αλλά θα με κοροϊδεύουν κι αυτοί το καλοκαίρι. Προσπαθώ για να είμαι εντάξει σ' αυτά που θέλω, για να νιώθω ΟΚ μέσα μου...Είναι διαφορετικό να ξέρεις ότι προσπάθησες από το να λες ήταν μαλακία που δεν προσπάθησα», Χρύσα, Γ' λυκείου

«Ούτε εγώ θα δώσω πανελλήνιες γιατί θα δώσω για Καλών Τεχνών. Κάνω κάτι που αγαπάω πολύ, δε θα μπω στην πίεση των υπολοίπων με φροντιστήρια και τέτοια», Αλεξία, Β' Λυκείου

«Θέλω να γίνω μαθηματικός, είναι πιεστικό το όλο θέμα των πανελληνίων και δεν καταλαβαίνω τη λογική που αξιολογείς χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο με κριτήριο μια κόλλα χαρτί, θα ήταν καλύτερο να υπήρχε ένας διαφορετικός τρόπος αξιολόγησης, πιο δίκαιος και προσαρμοσμένος στην προσωπικότητα και τις δεξιότητες του καθενός», Γαβριέλλα, Β' λυκείου

«Θα μπορούσε o κόσμος να είναι πολύ πιο απλός, δεν έχω ιδέα γιατί περιπλέκουμε τα πράγματα… Αγάπη για μένα είναι η αποδοχή, ακόμα κι αν κάτι δε μου αρέσει, προσπαθώ να το καταλάβω. Δεν πιστεύω πως θα πρέπει να βλέπουμε μονόπλευρα τα πράγματα, να προσπαθούμε να καταλάβουμε τον άλλον. Πιστεύω στις ψυχές και όχι στο μόνο μυαλό», Κωνσταντίνα, Γ' γυμνασίου

«Μου αρέσει να κάνω τους άλλους ανθρώπους χαρούμενους, αυτό με κάνει ευτυχισμένη. Μου αρέσει να επικοινωνώ, όσο δύσκολο κι αν είναι σε μια εποχή που ο καθένας κοιτάει τον εαυτό του»,  Γεωργία, Β' Λυκείου

«Δε θα δώσω πανελλήνιες, δεν το κάνω στον εαυτό μου αυτό, μάλλον θα φύγω έξω και θα ασχοληθώ με το χορό μιας και στην Ελλάδα δεν υπάρχει τίποτα. Ζω για το χορό, δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτό. Θέλω να πετύχω στο χορό και έκανα και τους δικούς μου να το πάρουν απόφαση»,  Αναστασία, Α' λυκείου

«Με πειράζει η αδιαφορία των συνομηλίκων μου για την κοινωνία. Η επανάσταση δεν είναι μια πορεία, αλλά μικρές καθημερινές πράξεις, με ενοχλεί η τυπικότητα, η γραβάτα. Τσακώνομαι με τους καθηγητές μου αρκετές φορές, είναι ανεπαρκείς. Πρέπει να είσαι πάνω απ’ όλα άνθρωπος και παιδαγωγός για να διδάξεις»,  Κώστας, Β' λυκείου

«Έχω σκεφτεί πολλά για το μέλλον, πιο πολύ τη μηχανολογία. Ο θείος μου έχει συνεργείο, άρα τουλάχιστον σε αυτό το κομμάτι έχω ένα αρχικό πάτημα», Αλέξανδρος, Β' Λυκείου

«Με απασχολεί η κρίση, είναι άλλωστε κάτι που υπάρχει καθημερινά, αλλά δε το πηγαίνω έτσι, δε μπορείς να το αποφύγεις αλλά θεωρώ πως αν κάνω κάτι που αγαπάω πραγματικά θα βρω το δρόμο μου», Αιμιλία, Β' Λυκείου

                                                                                                   

«Υπάρχουν 5 κατηγορίες εφήβων για μένα. 1) Είναι αυτοί που όλη τους η ζωή μέχρι τα 18 είναι η προετοιμασία για το πανεπιστήμιο.  2) Υπάρχει η άλλη άκρη που θέλει να επαναστατήσει και δε σκέφτεται καθόλου το μέλλον. 3) Υπάρχουν αυτοί που ψάχνονται και θέλουν να γνωρίσουν καινούρια πράγματα. 4) Υπάρχουν και αυτοί που ότι στόχο κι αν θέσουν είναι εγωιστικός, κοιτούν μόνο την πάρτη τους και 5) υπάρχουν και οι χαμένοι που ασχολούνται με το facebook, τα ρούχα και τα μαλλιά τους. Εγώ ακόμα ψάχνομαι», Νίκη, Γ' λυκείου

«Θα ήθελα να ασχοληθώ με τη ζωγραφική και να μπω στη Καλή Τεχνών, αλλά ζούμε σε μια εποχή που κανείς δεν κάνει αυτό που επιλέγει, αλλά αυτό που επιβάλλουν οι συνθήκες, γι’ αυτό και θα διαλέξω μια σχολή στην Πάτρα, ίσως νηπιαγωγών... Νιώθω απογοήτευση και πίεση που δεν μπορώ να κάνω αυτό που θέλω. Συμβιβάζομαι με τα οικονομικά δεδομένα όπως για παράδειγμα δεν πηγαίνω φροντιστήριο, είμαι η μοναδική στο σχολείο μου. Τα βγάζω πέρα μόνη μου, σίγουρα είναι πιο δύσκολα διότι το φροντιστήριο σε βάζει σε μια σειρά. Πιστεύω, όμως,  πως αν έχεις θέληση σίγουρα τα καταφέρνεις… Μερικοί καθηγητές με βοηθάνε, μερικοί τους είναι αδιάφορο. Δυστυχώς, τα περισσότερα σχολεία, όπως και το δικό μου δεν υπάρχει ενισχυτική διδασκαλία»,  Πηγή,  Γ' Λυκείου

«Το φροντιστήριο είναι υποχρεωτικό για να πετύχεις στις πανελλήνιες, μιας και που το σχολείο είναι αίσχος, δε γίνεται δουλειά...Εννοείται μας ασκήθηκε πίεση από το φροντιστήριο να μην πάμε 5ήμερη…  Ελπίζω ότι αυτό το καλοκαίρι θα είναι ένα από τα καλύτερα της ζωής μου, μέχρι τότε υπομονή και επιμονή», Διονυσία, Γ' λυκείου

Η κοινωνική λειτουργός, εμψυχώτρια του Α.Σ.Τ.Ο.- Επικοινωνούμε και εργαστηριακή συνεργάτης ΤΕΙ Πάτρας,  Γεωργία- Ελένη Λεμπέση  γράφει στο TRIP για τη συγκρουσιακή ηλικία της εφηβείας.

Η εφηβεία είναι μία περίοδος  ζωής του ατόμου που χαρακτηρίζεται από πολλές συγκρούσεις, ακρότητες και αλλαγές στη συμπεριφορά. Προβληματικές περιπτώσεις που εμφανίζονται σε μαθητές και εφήβους είναι η αντικοινωνική και επιθετική συμπεριφορά, οι συχνές απουσίες, η χρήση ναρκωτικών, η παραμέληση, κακοποίηση ή απόπειρα αυτοκτονίας. Κατά την εφηβεία κάθε άνθρωπος αρχίζει να ανεξαρτητοποιείται από την οικογένεια του και βιώνει τόσο σωματικές όσο και ψυχολογικές αλλαγές. «Εφηβεία είναι ο συνδετικός κρόκος μεταξύ της παιδικής και της ενήλικης ζωής, είναι η χρονική περίοδος της ανάπτυξης του ατόμου που περιλαμβάνει το σύνολο των κοινωνικών, ψυχολογικών και βιολογικών διεργασιών που μετατρέπουν το εξαρτημένο προεφηβικό άτομο σε ανεξάρτητο και ενήλικο άτομο» (Χατζηελευθερίου, 2002:12).  

Ο έφηβος έχει ανάγκη να αυτονομηθεί και να εμπλακεί σε δραστηριότητες εκτός του οικογενειακού περιβάλλοντος ώστε να ανακαλύψει την ταυτότητα του. Πρέπει να βρει χώρους ελευθερίας όπου μπορεί να εκφράζεται ανεμπόδιστα και να διοχετεύει την ενέργεια του δημιουργικά. «Χρειάζονται πολύ περισσότερο προσωπικό χώρο έξω από τον κόσμο της οικογένειας, ώστε να μπορέσουν να ανακαλύψουν την ταυτότητα τους […] οι έφηβοι αναζητούν νέους τρόπους έκφρασης της ύπαρξης τους, νέες συμπεριφορές, καινούργιους τρόπους αντιμετώπισης της ζωής» (Ελευθεριάδου, 2002:33).

Αυτή η διεργασία ανακάλυψης της ταυτότητας οδηγεί τον έφηβο σε μία δεύτερη ανάγκη, αυτή του να ανήκει σε μία παρέα, μια ομάδα εντός της οποίας θα νιώθει ασφαλής ώστε να εκφραστεί ελεύθερα. Είναι συνηθισμένο οι έφηβοι να αποφεύγουν να συζητούν θέματα που τους απασχολούν καθημερινά με τους γονείς τους (πχ σεξουαλικές σχέσεις, σωματικές αλλαγές κλπ) και να το κάνουν με κάποιο άγνωστο που τους είναι πιο εύκολο.

Πολύ συχνά η αναζήτηση της ασφάλειας οδηγεί τους εφήβους στη ένταξη τους σε περιθωριακές ομάδες οι οποίες εκπληρώνουν την ανάγκη του για υιοθέτηση μιας ξεχωριστής ταυτότητας. Η ένταξη του σε τέτοιες ομάδες οδηγούν σε συμπτώματα της αντικοινωνικής συμπεριφοράς και αποπροσανατολίζουν τον έφηβο από το στόχο του, δηλαδή την ανεξαρτητοποίηση και την ομαλή μετάβαση στην ενήλικη ζωή. Οι ανάγκες έκφρασης, εκτόνωσης και ανακάλυψης της ταυτότητας μπορούν να καλυφθούν με την συμμετοχή του σε ομάδες εμψύχωσης και δημιουργικής απασχόλησης.

Μέσα από την συμμετοχή στην ομάδα οι έφηβοι μπορούν να αναπτύξουν κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, να εκφράσουν την δημιουργικότητα τους, να εκτονωθούν συναισθηματικά, να καλύψουν τις ανάγκες για συντροφικότητα, συμμετοχικότητα, επικοινωνία και να ανακαλύψουν τις ικανότητες τους με αποτέλεσμα την επίλυση των προβλημάτων και των ανησυχιών τους.

Ελευθεριάδου, Μ., 2002, «Ο έφηβος και οι παρέες του», Προσέγγιση, Τεύχος 26-27, σ.σ.52-57

Χατζηελευθερίου, Μ., 2002, «Προβλήματα Εφηβείας», Προσέγγιση, Τεύχος 26-27, σ.σ.12-17

Περισσότερα για τον Α.Σ.Τ.Ο.- Επικοινωνούμε στο www.astopatras.gr